‘Tema’ sözcüğü Türk Dil Kurumu sitesinde ‘asıl konu, temel konu, ana konu’ olarak ifade edilmiş. Finansal piyasalarda bu sözcüğün kullanılır olması, hatta bir yatırım disiplininin ‘simgesi’ olması ise, aslında fazlasıyla yeni bir konu.

Pandemi başlangıcındaki ‘dibi’ birdenbire gören piyasalar, 2020 ilk çeyreğinden sonra oldukça güçlü bir tepki verdi riskli varlıklarda. Hisse senetleri indikleri diplerden eski fiyat seviyelerine hareketlenip zirvelerini tazelemeye, teknoloji hisseleri ralliler görmeye, yatırım fonları da içlerinde yer alan varlık gruplarına bağlı olarak toparlanmaya başladı.

Pandemiyi özellikle milat kabul ettim çünkü o dönemde alışılmadık şekilde bollaşan zaman, tasarruf sahiplere, birikim ve borçlarına tekrar bakmak; iyiye gidebilmek için çözümler aramak gibi bir davranış değişikliği fırsatı getirdi. Yatırım fonlarına artan ilginin başlangıcında bu var.

Yeni Odak: Yatırım Fonları

Elbette gelişmiş ülke örneklerinin çok gerisindeyiz ancak, yatırım fonu hacimlerindeki ciddi sıçrama; bireylerin dikkatlerini, tasarrufları için sermaye piyasasının bu güvenilir evrenine çevirmesine yol açtı.

Toplum olarak yatırım fonlarını kullanım alışkanlıklarımız büyük oranda ‘kısa vadeli likit araçlardan’ yana. Likit fonlar ve Para piyasası araçlarından bahsediyorum. Vadesine 90 günden az kalmış bu finansal varlıklar bir portföyde toplanıp yatırımcıları için getiri sunmaya çalışırken genelde kıyaslandıkları temel ölçü, piyasada belirlenmiş tasarruf mevduatı faiz oranı oluyor.

Vadesine 90 günden az kalmış piyasa seçenekleri de bu faiz oranına yakınsayan bono gibi, Takasbank para piyasası araçları gibi ‘kısa vadeli’ varlıklar olduğundan; yatırım sonunda elde edilen getiri çıktısı, doğal olarak vadeli mevduat getirisine yakınsıyor.

Çeşitlilikteki Güç

Oysa yatırım fonlarında tasarruf sahipleri için sunulan finansal varlıklar çok çeşitli. Değerli metallerden hisse senetlerine, dengeli getiri elde etmek isteyen yatırımcılar için tasarlanan değişken fonlardan yabancı finansal evrenlere odaklı hisse senedi fonlarına kadar oldukça geniş bir yelpazeye yayılmış durumda.

Bireylerin, yatırım fonuna olan ilgilerinin artmasıyla beraber, özellikle yabancı varlık içeren fon tercih eden müşterilerde ‘özelleşen’ bir ‘yatırım talebi’ olduğunu gözleniyor.

S&P, Dow Jones, Nasdaq gibi ABD endekslerine yatırım yapan hacimli yatırım fonu seçenekleri sermaye piyasamızda uzun zamandır var. Ancak artık sadece yabancı hisse senetleri veya tahvillere yatırım yapan ‘genele odaklı’ fon seçeneklerinin yanı sıra; kendi içinde özelleşen yatırım tercihlerine doğru akan güçlü bir ilgi söz konusu.

Teknoloji çatısı altında yoğunlaşan ve teknoloji şirketlerinin Covid sayesinde güçlenen getiri potansiyellerine odaklanan bu genel tercih içinden ‘sektör bazlı’ ve belirginleşen ‘özel yatırım temalarına’ kayan talep, öylesine güçlü oldu ki, sermaye piyasamızdaki Portföy Yönetim Şirketleri de buna kayıtsız kalamadı.

Ülkemizde yatırım fonu sayesinde yurtdışı piyasalarda ‘bireysel bir çabayla yatırım yapmaktan’ çok daha pratik hale getirilen çok güçlü yatırım temaları, bir diğer deyişle tematik fonlar olduğunu görüyoruz.

Örneklerine göz atalım isterseniz, bakalım finansal markette yatırım fonu ile ‘ulaşılabilir’ hangi yatırım temaları var?

• Yarı İletken Teknolojileri
• Siber Güvenlik Teknolojileri
• Blockchain Teknolojileri
• Turizm ve Seyahat Sektörü
• Tarım ve Gıda Sektörü
• Elektrikli Araçlar Sektörü
• Dönüştürücü Teknolojiler
• Fintek ve Blokzincir Teknolojileri
• Alternatif Enerji
• Temiz Enerji
• ESG Sürdürülebilirlik gibi çok güçlü seçenekler bunlar…

SPK’dan izahnamesi onaylanmış Metaverse odaklı bir fon bile geliyor yakında…

Tematik Fonlarda Getiri Fırsatı Var mı?

Örneklerde yer alan temalar geleceğimizi şekillendirecek teknolojilerin, çocuklarımıza daha ‘yaşanır’ bir dünya bırakabilmek için değiştirmek zorunda olduğumuz ‘iş yapış ve yaşam biçimlerinin’ en güçlü sonuçlarını yaratabilir gibi duruyor değil mi ilk bakışta?

Tematik fonlara ilginin temelinde ‘bu umut’ var zaten.

Farkındaysanız uzun dönemdir Blockchain konuşuyoruz, merkeziyetsiz finans konuşuyoruz, FinTech teknolojilerini, insanların ‘kurumlara ve otoriter yapılara’ olan tepkilerine dayanan bir özgürleşme arayışını konuşuyoruz.

Örneğin otomotiv sektörü, 2021 yılında 25 Milyar USD ihracat gerçekleştirerek tüm ihracatımız içinde %11 pay ile 16 yıl aralıksız süren liderliğine bir yenisini eklerken; bir çoğumuz elektrikli araçları, çip krizini ve şirketlerimizin ‘yeni duruma olan’ uyumlarını konuştuk, sektörü takip ettik. Yarı iletken gibi sadece tek bir olgunun bile ‘hayatımızda yaratacağı’ gücün büyüklüğü bir yana; bu temanın önümüzdeki yıllarda nasıl ‘daha da’ önem kazanacağı başka bir yana, sanırım hepimiz biliyoruz!

Artık karbon ayak izimizin ne kadar olduğunu, karbon nötr politikalarına uyumumuzun hangi aşamada olduğunu, ülkemiz bu disipline uysun ya da uymasın dünyanın ve özellikle en çok ticaret yaptığımız Euro Bölgesinin ‘bu konularda’ ne yaptığını dikkatle takip etmek, bu değişime uyumlanmak gibi zorunluluklarımız var artık.

Fosil yakıt karşıtı adımlar atılıyor, Biden Trump’a karşı ‘temiz enerji’ kartıyla seçim kazanıyor, İngiltere 2030’da benzinli ve dizel araçları yasaklıyor, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve fosil yakıtlardan uzaklaşmanın ‘gezegenimizin’ sağlığı için ne kadar kritik olduğu konuşuluyor.

Aslında yaşam koşullarımız ve uyum süreçlerimiz; biz dahil olsak da olmasak da hızla gelişen bu genel anlayışın peşinden gidiyor.

Beklentiye Yatırım Yapılır mı?

Tüm bu temalara yatırım yaparken, konusunda ‘ehil’ portföy şirketlerine teveccüh göstermek çok önemli. İşte burada da sermaye piyasamızın ‘ücretsiz’ finansal analiz hizmeti; ‘yatırım fonları’ iyi bir tercih olarak gözüküyor.

Temel analiz yapılarak, şirketlerin haber akışları, gelecek projeksiyonları ve pazardaki yerleri gibi ‘finansal rasyoneller’ dikkate alınarak; yatırımcılar için taşıdıkları ‘getiri potansiyeli’ göz önünde bulundurularak oluşturulan bu portföyler; cebimizdeki en küçük banknotla bile ulaşabileceğimiz yakınlıkta.

Geleceğe yön verecek teknoloji ve yaşam biçimleri gibi ‘oldukça güçlü’ bir düşünsel alt yapıya dayanan tematik fonları pratikte ise ‘bunlar’ güçlü kılıyor. Peki sonuçta ‘genelde’ yabancı hisse senetlerine yatırım yapan bu finansal evren, bireylere ‘dikensiz gül bahçesi’ mi sunuyor?

Elbette hayır, tüm yatırım sürecinde olduğu gibi, tema içeren fonlarda da ‘temkin’ unsurunu asla elden bırakmamak gerekli.

Riskli Yönler

Bu yatırımlar, çok farklı disiplinlerde değer yaratan -çoğunlukla- yabancı şirketlerin ‘hisse senetlerine’ ortak olunması yoluyla mümkün olabiliyor, bu da ‘tema’ içeren hisse senedi ve hisse senedi endeks fonlarını, riskli fonlar arasında baş köşeye koyuyor.

Diğer konu, tematik fonların getiri potansiyellerini değerlendirirken, yatırım vadesinin daha da kritik hale gelmesi.

Örneğin bu riskin ete kemiğe bürünmüş halini, dünyaya hâkim olan Çip Krizi sayesinde bir hayli derinden yaşadık. Getiriler düştü, bu evrene yatırım yapan tematik fonlarda anaparalardan önemli kayıplar yaşandı.

Çip tedariğindeki sorunlar hala devam ederken, bu temaya odaklanmış şirketlerin ve bu şirketleri fon portföylerinde bulunduran yatırım fonu yöneticilerinin yatırımcılara beklenen getiriyi yansıtabilmesi, normalden daha uzun bir vade gerektirebiliyor, tema içeren fonlar portföylerde bulundurulurken ‘fonun ideal vadesini’ bir yıldan da uzun olarak tutmak gerekiyor.

Bizim gibi kısa vadede yatırım yapan toplumlar için bir hayli büyük bir risk!

Bir diğeri, temalı fonların odaklandığı sektörlerde yaşanan bir daralma ve kriz söz konusu olduğunda değer kayıplarının bir hayli derin olabilmesi, getiri beklentisinin çeşitlendirilmemesi sonucu tek bir temaya inanarak yatırım yapan bireyler için ‘çok yıpratıcı’ sonuçlar da doğurabilmesi.

Tematik fonlar, odaklandıkları sektör veya anlayıştaki getiri potansiyelini doğrudan rakamlara yansıtırken, elbette ki bu durum, tersi durumlarda da geçerli oluyor!

Portföy yönetiminin temel kuralı olan ‘doğru vade’ ve ‘finansal varlık çeşitlendirmesi’ göz önüne alınmazsa tüm birikimler tek bir temada büyük riskler alabiliyor. Bu risklerden kaçınabilmek de gerek tema gerekse o temaya odaklı finansal varlıkların ‘dönemsel’ fırsatlarından yararlanmakla mümkün.

Bu nedenle çözüm, orta ve uzun vadede ‘oldukça güçlü’ beklenti doğuran bu tematik seçenekleri, portföylerde çeşitlendirmek.

Sözün Özü

Eminim ki bir çoğumuz varlık portföyümüzde gelecekteki potansiyel getiriye odaklanan yıldız bir seçenek isteriz, kim istemez ki?

Dünyada çılgınlık seviyesine gelmiş ‘bol para’ efekti yatırım araçlarında yakın geçmişte görülmemiş ralliler yarattı, ancak artık oyun planı değişiyor. Para muslukları yavaşça kısılıyor, enflasyon global bir gündem olarak tüm ülkelerin odaklanmak zorunda olduğu ‘en acil’ meseleye dönüşüyor.

İşte böyle bir dönemde yatırımlarımızın sağlığı, daha profesyonel zihinlere ihtiyaç duyabiliyor. Yatırım fonu bu profesyonel hizmeti gayet ‘ulaşılabilir’ biçimde sunan, gücünü şeffaflık ve sadelikten alan değerli bir seçenek. Tematik fonlar da bu profesyonel ligde ‘gelecek vaad eden çaylak oyuncu’ statüsünde.

Güçlü bir düşünce, rasyonel bir strateji, bolca umutla yola çıktılar.

Umut gerçeğe dönüşecek mi, zaman gösterecek.

Her zaman olduğu gibi…

Sağlıkla kalın.

Son zamanlarda yatırımcılarla finans profesyonelleri arasında ‘ayrışma yaratan’ bir konu var.

Üstelik bu konu öyle bir evrene ait ki, aslında onu oluşturan dinamikler bireysel tasarrufların hacminden sermaye piyasalarının derinliğine, bu evrende var olan ülkemiz şirketlerinin iş yapış biçimlerinden o şirketlerin gelecek planlamalarına kadar uzanan güçlü bileşenlerin bir sonucu.

Temettüden bahsediyorum evet.

Bir diğer ismiyle kâr payı.

Tasarrufların azlığı ülkemiz bireyleri ve dolayısıyla ülkenin tüm toplumsal dinamiklerinin en kırılgan taraflarından biriyken, ülkemizde bireysel tasarrufların ‘kurallı piyasalar sayesinde’ sistemin içinde olabilmesi ve uzun dönemde bu piyasanın içinde kalıcılık göstererek büyümesi hedefine yönelik gerçekleşme, gelişmiş ülke örneklerinin çok gerisinde kalırken; aslında çok temel bir yapısal soruna da işaret ediyor.

Tasarruf, ama nasıl?!

Tasarruf olabilmesi için ön şarta ilk olarak, temel ihtiyaçların eksiksiz karşılanabildiği bir gelir seviyesini yazarım. Tasarruf, uzun vadeli yapısıyla bireyi gelecekteki hedeflerine yakınsayabilecek çok önemli bir davranış biçimi ve insan yaşamında mutlak yer alması gereken güçlü bir olgu olmasına rağmen, hemen bugün ya da yarın karşılanması gereken zorunlu ihtiyaçların ‘aciliyeti’ onu listenin son sıralarına sürükleyen bir kısır döngüye maruz bırakabiliyor.  

Gelir azlığı, ülkenin geneline yayılmış sosyoekonomik bir kusur şeklinde, gözümüzün önünde yıllardır çözülmeden dururken, buna bir de enflasyonist etki ile yaşanan ‘varlıkları koruma’ endişesi eklendiğinde, finansal bağımsızlık olgusundan her geçen gün uzaklaşmak; bu üzücü dinamiğin kaçınılmaz sonucu oluyor ne yazık ki.

Gelir Çeşitliliği

Temettü, ülke borsasına kote şirketlerin, bir takvim yılı içinde elde ettikleri ‘dağıtılabilir’ karların, Genel kurul onayı sonrasında ‘pay senedi sahiplerine’ dağıtılması olarak tanımlanabilir.

Temettüyü bana göre, finansal varlık evreninde ‘eşsiz kılan’ en önemli özellik de burada yatıyor: Süreklilik.

Mevduatın, bono veya tahvilin bir ‘vadesi’ var. Oysa hisse senedindeki ‘pay sahipliği’ tasarruf sahibine, şirket faaliyetlerine devam ettiği sürece vadesi olmayan bir ‘sermaye kazancı potansiyeli’ sunuyor.

Temettü ise, o çok değerli pay sahipliğini ‘elden çıkarmaya bile gerek olmadan’ nakit akışı elde edebildiğiniz güçlü bir seçenek olarak finansal markette yatırımcıyı bekliyor ki, temettü veren şirketlerde ‘pay sahipliğini arttırmaya’ dayalı bireysel tasarruf motivasyonu, bireye ‘tasarruf ve yatırım sürecini’ daha etkin planlama erki de kazandırıyor; o bir başka yazının konusu.

Gelişmiş ülkelerde 2 ay gibi 3 ay gibi oldukça cömert aralıklarla temettü veren şirketlere sıklıkla rastlanıyor, enflasyondan uzak ve faiz kazancı elde etmenin anlamsız olduğu bu ülkelerdebirey tasarruflarının yöneldiği en yoğun adresin derinleşmiş ülke borsaları olması bu yüzden pek şaşırtıcı olmasa gerek.  

Tasarrufların sermaye piyasalarındaki payı muazzam boyutlarda. Bu ülkelerde bireyler tasarruflarını düzenli aralıklarla temettü veren hisse senetlerine yatırarak, sürdürülebilir gelir yaratabiliyorlar.

Bizim birey tasarruflarında bu seviyeye ulaşmak için, aşmamız gereken uzun bir yolumuz olmasına rağmen, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çerçevesi çizilen piyasamızda Borsa İstanbul’un tasarruflarını güvenle yatırıma dönüştürme hevesinde olan birey ve kurumlara yeterli finansal evreni sunduğunu da görüyoruz, haksızlık etmemek lazım.

BIST, bünyesinde yer alan şirketlerin politikalarında ‘temettü’ dağıtımına pozitif yaklaşan politikalar gütmenin yanı sıra; Borsa İstanbul Temettü Endeksi gibi kurumsallaşmış finansal örneklerle de yatırımcıya güvenilir ve referans değer taşıyan endeks çeşitlendirmeleri dahi sunuyor.

Temettü mü önemli, şirket faaliyetinin orta uzun vadede güçlenmesi mi?

Peki tartışma neden kaynaklanıyor?

Birlikte bakalım…

Borsaya kote şirketlerin, kar dağıtım politikalarını kamuya açıklaması ve Genel Kurullarında alacakları karar doğrultusunda dağıtılabilir karlarını ortaklarıyla paylaşması oldukça alışılmış bir durum.

Şirketlerin temettü dağıtması gayet normal olduğu gibi, farklı bir planlama sonucunda sermayeyi destekleme, potansiyel gelir arttıracak bir yatırım harcaması yapma gibi pek çok ‘içsel’ sebeple kar paylaşımına gitmemesi, bu karlarını farklı biçimlerde kullanmaya karar vermesi de gayet normal bir başka durum. Nihayetinde temettü kararını şirket yönetimi veriyor.  

Finans profesyonellerinden temettü konusunda gelen en önemli itiraz, temettünün hisse senedi alarak bir şirkete ortak olma motivasyonundaki ‘ana sebep olmaması’ gerektiği yönünde.

Şirketin asıl faaliyetlerinden elde ettiği karın paydaşlara dağıtılması yerine, şirketi orta ve uzun vadede daha da büyüterek; hissedar başına ‘sermaye kazancını’ maksimize etmeye yönelik kullanımının ‘daha verimli’ olduğunu savunan bir görüş bu.

Açıkçası, karın bu şekilde kullanımının matematik açıdan ‘toplam faydayı’ arttıracağına ben de inanıyorum.

Ancak bu noktada işin içine ‘Türkiye’de yaşama’ gerçeği giriyor.

• Gelir seviyesinin düşüklüğü
• Tasarrufların azlığı
• Yetersiz finansal okuryazarlık
• Pasif gelir yokluğu
• Emeklilik döneminde derinleşen yaşamsal konfor eksikliği gibi sonuçları düşündüğümde;

Bu saygın ve güçlü görüş ülkemiz gerçeğinde benim için biraz ‘ikincil’ kalıyor. Ben tasarruflarımı bugünden orta ve uzun vadeli bir perspektifte planlarken, yatırımlarımdan ‘sürdürülebilir’ bir nakit akışı da sağlamalıyım.

Temettü, sürdürülebilir bir ek gelir olabilir.

İçinde bulunduğumuz sosyal statü, şu an için kazandığımız para, emeklilik dönemi planlamamız ne olursa olsun; herkes için ‘kritik’ noktalardan biri, emeklilik zamanlarımızda ‘sürdürülebilir ve yeterli bir gelire’ sahip olmaktır.

Yaşam döngümüzün başlangıç evresindeki ‘amatör’ finansal bakışta da yükseliş döneminde ‘öznellikle biçimlendirdiğimiz’ yatırımların arka planında da üretkenliğimizin azaldığı ve düzenli gelirin daha kritik olduğu dönemlere hazırlık yapmak gibi gizil bir hedef var.

İşte temettü bana bunu sunuyor!

Temettü konusunda ‘sermaye kazancını orta uzun vadede maksimize etmenin önemine inanan’ profesyonellerin görüşlerinin yanı sıra; yatırımcıyı temettü konusunda ‘romantik’ bulanlar da görüyorum.

Elbette bir şirketin ‘büyümesi’ ortaklarına yarattığı parasal değer açısından güçlü bir önem taşıyor. Ancak ben ‘faaliyetinden elde ettiği kazancı’ ortaklarıyla paylaşan ve bunu şirket politikalarında şeffaf olarak açıklamış şirketlere, bir küçük yatırımcı olarak daha sıcak bakıyorum.

Şirketin politikalarında özellikle belirtilen bir politika unsuru, şirketin ana faaliyetindeki temel dinamiklere ‘sağlıklı’ biçimde yön verecek önemli bir katalizör özelliği de taşıyacaktır. Açıkçası bunun bana bir de ‘düzenli bir nakit akışı’ sağlamasına hiç itirazım yok!

Temettü yatırımcılığı; ‘bireylerin rasyonel görüşler ışığında’ ürün seçimi yapabildiği sağlıklı bir piyasada faaliyet gösteren şirketleri daha ‘vizyoner’ olmaya zorlayan güçlü bir itici unsur aynı zamanda.

Bu özellik onu, yatırımcı sayısı yüksek ve tasarrufların tabana yaygın biçimde buluşabildiği bir sermaye piyasasının sağlığı için; vazgeçilmez bir sigorta unsuruna da dönüştürebilir.

Temettü geliri, bireyi emekli edebilir mi?

Ya da soruyu şöyle soralım. Temettü alışkanlığı olan hisse senetlerini uzun vadede biriktirerek elde edilecek değer artışları, bir diğer deyişle sermaye kazançlarının yanında, düzenli alınan bir temettü ile, sürdürülebilir bir gelir elde etmek mümkün mü?

Şirketlerin finansal koşullar nedeniyle her yıl güncellenebilen kâr payı tahminlerini modelleyerek yapılan uzun vadeli bir finansal planlamanın çıktısı, sürdürülebilir gelir kaynağı yaratacak kadar güçlü bir matematik içerebilir mi?

Görüşüm; yanıtın ‘evet’ olduğu yönündedir.

Temettü geliri de hedefleyen sermaye kazancı yatırımı, düzenli alımlarla istikrarla desteklenmesi ve tüm gelir grupları için bir tasarruf rutini haline gelmesi halinde, ‘gelir azlığı’ sorunu yaşayan bizim gibi ülkelerde ‘finansal bağımsızlık’ kavramını ulaşılabilir hale getirebilecek güçlü unsurlardan birine dönüşebilir, buna yürekten inanıyor ve yaşamımda bizzat uyguluyorum.

Nasıl kısmını bir başka yazımda paylaşacağım. Bu noktadaki deneyimlerim işin biraz ‘teknik’ kısımlarını içeriyor ve ilk yazımda ‘düşüncenin ruhunu’ paylaşmak istedim.

Sözün Özü

Yatırım portföyünü çeşitlendirerek, hisse senedi yatırımlarında ‘temettü’ dağıtma alışkanlığı edinmiş, dürüst yönetilen, uzun vadeli vizyon ve planlaması olan, kurumsal yönetim ve sürdürülebilirlik ilkelerine göre yönetilen şirketlerde pay senedi yoluyla artan gönüllü bir bireysel ortaklık modeli olan ‘temettü emekliliği’ idealinin bu yolda güçlü bir lokomotif olduğunu düşünüyorum.

Finansal özgürlük hepimize lazım.

Sağlıkla kalın…

*20 Şubat 2022 tarihli Opinyu.com yazımdır.

Bizim gibi enflasyon sorunu yaşayan ülkelerde, birikimlerin değerlendirilmesi söz konusu ise, faizli enstrümanların ön planda olması çok normal. Ülkemizin enflasyonla mücadelesi devam ededursun; geçmişten gelen kemikleşmiş faiz geliri alışkanlığı, yatırım genlerimize işlemiş durumda.

Bu durum, enflasyon sorununu çözmüş, düşük faizle yaşam rutinini oturtmuş ülkelerde bireyleri ‘faiz kazancı’ yerine ‘sermaye kazancı’ aramaya götüren süreçleri keşfetmeye zorlamış yıllardır. Zira işleyen bir üretim süreci, elde edilen çıktılar ve bunların tümünün ekonomiye kazandırılması gibi sağlıklı bir rutinleri var. Ve elbette bu vasıf ‘gelişmiş ülke’ kategorisinde yer alan bireyleri de ister istemez sermaye piyasalarına yönlendirmiş.

Devletlerinin politika faizlerini, 2 yıllık , 5 yıllık ya da 10 yıllık vadelerde bile sıfıra yakın yerlerde gören bu bireyler, sermaye piyasalarını daha çok tercih eder olmuş, böylelikle sermaye piyasaları ‘paranın değerini koruma’ eyleminde birincil mekân haline gelivermiş.

Hep konuşuyoruz ya, FED faiz arttıracak, dolar anavatanına dönecek diye; FED beklentiler doğrultusunda 5 tane faiz artışı yapsa, her adımında da 0,25 ilerlese, yıl sonunda ulaşılacak faiz seviyesi %1,50, düşünün!

Euro Bölgesine baktığınızda da durum çok farklı değil; paranızı 10 yıllığına emanet edip, %99’unu geri alabildiğiniz; Türk insanının çok da alışık olmadığı ‘eksi faiz’ gibi fiyatlamalar görüyoruz.

Ülkelerin refah düzeylerine paralel olarak, enflasyonist baskıların düşük, faizden elde edilen getirilerin yetersiz olduğu ortamlarda sermaye piyasaları ‘güçlü alternatif’ olarak finansal markette yer almış, hatta refah toplumlarına ait bireylerin ‘tasarruf güdülerinin’ sermaye piyasalarında park etmiş olması, çok sıradan hale gelmiş bir yaşam tercihi durumunda.   

Sermaye piyasaları neden önemli?

Bu soruyu kendime hep soruyorum.

Kuralları net şekilde çizilmiş ve yatırımcıyı koruma güdüsüyle tasarlanmış bir sistemde neyi ıskalıyor olabiliriz ki, sermaye piyasasında var olan katılımcı sayısında ‘Gelişmiş ülkelerin’ çok çok gerisindeyiz?

Ülkemizdeki tasarruf, yatırım ve getiri üçgeninin en önemli ev sahibi bankalardır.

Hepimiz, bankacılık hizmetleri doğrultusunda sunulan bir finansal ürün gamıyla muhatabız ve seçimlerimizi bizlere sunulan bu ürünler doğrultusunda yapıyoruz.

Finansal varlıklar, yapıları itibariyle; farklı risk algılarına, farklı beklentilere ve farklı zaman aralıklarındaki hedeflere odaklanmış kişilere sunulabilecek çok farklı temel özellikler taşımaktalar. Ancak finansal sistem, müşteriyi tanıma ve ihtiyaçları doğrultusunda yönlendirme konusunda yıllardır çok önemli bir konuyu atlayarak müşteriyle iş ilişkisine geçmekte: Müşterinin risk algısı ve yatırım beklentileri.

Ülkemizdeki tasarruflar vadeli TL&YP mevduat, fiziki altın ve gayrimenkul üçgeninde devam ededursun; tasarruf edebilme disiplinine sahip olabilen kitlelerimiz ‘sermaye piyasalarından uzak’ bir birikim kurgusu içinde nefes alıp verdiklerinden, sürekli gelişen ve değişen sermaye piyasası evreninden, bu evrendeki gizli fırsatlardan uzaktalar.

Sermaye piyasalarının gelişmesi hangi noktalarda gelişme sağlar?

Sermaye piyasaları genellikle şirketlerin pay piyasası ve tahvil ihracı yoluyla ‘bireylerle’ finansal bir alışveriş içinde oldukları, bireylerin ya da kurumların birikimlerini özel bir varlık sınıfı ya da yatırım temasında düşük maliyetlerle değerlendirebildikleri, bir adım ileri gidersek; birey veya şirketlerin dünyanın sürekli değişen risklerine karşı türev piyasalarda ‘koruma veya kazanç fırsatı’ bile arayabildikleri gelişmiş bir piyasa.

Elbette birçok alt kırılımı var bu evrenin ancak, temelde ‘kurallı ve güvenilir esaslara bağlı piyasalar’ olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Sermaye piyasası ürünleri arasında ETF’ler yani Borsa Yatırım Fonları; sıradan bir gelişmiş ülke bireyi için, yatırımlarını sermaye piyasalarında değerlendirirken ulaşabileceği en düşük maliyetli yetkin seçeneklerden biridir. Bu sayede hem bir varlık sınıfına çok düşük bir komisyonla yatırım yapabilirsiniz; hem de çok likit varlıklar olduğu için söz konusu ETF’leri borsalarda alıp satarak ekstra kazanç da elde edebilirsiniz. Ülkemizde ETF (Exchange Trade Fund) Türkçe ifadesiyle Borsa Yatırım Fonu sadece ve sadece 15 adetle sınırlı kalırken; ülkemizdeki sermaye piyasası evreninde yalnızca iki portföy şirketimiz tarafından tercih edilmiş.

https://www.kap.org.tr/tr/YatirimFonlari/BYF

ABD’de menkul kıymet yatırım fonlarının büyüklüğü GSYH’nin %141’i gibi bir rakamla ifade edilirken, bizde bu rakam %2,5 seviyesinde. (Kaynak: TSPB 2020 Sermaye Piyasası Raporu- Mayıs 2020)

Bankaların, ülkemizin en ücra köşesine bile ulaşabilen ağını düşünürseniz, insanlarımıza finansal okuryazarlık kazandırabilmesi ve bireylerin vasatın üzerinde bir finansal bilgi sahibi olarak sermaye piyasalarında güvenle yatırım yapabilmesi konularında önemli rolleri olabileceğini düşünüyorum.

Çok basit bir güncelleme ile, müşteri kabul esaslarına eklenecek ve müşterinin hesap açılışı süreçlerine entegre edilerek müşterinin risk algısı ve sermaye piyasalarına olan ilgisi konusunda fikir verebilecek bir ‘kabul’ süreci, her şeyi daha ‘ölçülebilir’ hale getirecektir.

Bankaların ya da diğer finans kurumlarının, daha müşteri kabulü esnasında toplamış olduğu bu veri, finansal sistemin hem ‘müşteri ihtiyaçlarının doğru anlaşılması’ hem de sermaye piyasası aktörlerinin, bilinçli müşteri tercihleri doğrultusunda ‘disipline’ olmasını sağlayacak doğal bir süreci de tetikleyici olacaktır.  

Basit bir örnek verelim:

Hisse senedi yatırımlarında bilgi, çok kritik değerdedir ve bu bilginin de alt kırılımları var:

• Haber bilgisi
• Finansal bilgi
• Rasyonel beklenti bilgisi

Sıradan bir yatırımcının bu bilgileri ‘mesleği sadece bu olan’ yetkin profesyonellerden alabileceği ‘ulaşılabilir’ mecra ‘finansal analiz’ raporlarıdır.

Sadece ülkemizde değil, Goldman Sachs gibi küresel bir finans devinde bile ‘finans sektöründe istihdam edilecek genç beyinlerin’ kazanılması artık iyice zor hale gelmiş, finans sistemi ‘nitelikli insan kaynağını’ mumla arar hale gelmişse; finansal özgürlük hedefimize, sadece BIST30 şirketlerinin finansalları ve analiz raporlarını okuyarak mı ulaşacağız?

Sermaye piyasasında istihdam edilecek ‘finansal analist’ sayısının artması ve sadece BIST30 şirketleri için değil, BIST100 veya BISTTUM gibi daha geniş yelpazede yer alan şirketlerimizin de ‘finansal analiz raporunun’ yazılması demektir aslında.

Piyasamızın rasyonel bilgi anlamında yatırımcıları bu yönde aydınlatır bir yapıya bürünmesi; hakkında analiz raporu yazılan borsaya kote şirketlerin ‘yönetsel yetkinliklerini’ gözden geçirecekleri, bilinçli yatırımcıya karşı sorumluluk hissedecekleri, iş yapış biçimlerini ‘küresel standartlara göre güncellemek zorunda kalabilecekleri’ bir sonucu da beraberinde getirecektir.  

Özetle, bu sürecin göz ardı edilemeyecek bir ‘insan kaynağı’ gerçeği de var.

Yazının başlığı ‘Yatırımdaki Demokrasi’

Finansal okuryazarlık, gönüllü biçimde yaymaya çalıştığım ve daha fazla insana ulaşması için kendimi adadığım bir kavram.

Bu ülkede herkes, yatırım danışmanlığı tadında finansal hizmet alabilecek ‘alt limitte’ bir birikime sahip olmayabilir. Ancak herkesin, emek harcayarak elde ettiği birikimlerini, finansal sistemin diğer tüm aktörleriyle ‘eşit’ biçimde değerlendirebilmek ve büyütebilmek gibi bir hakkı var!

Finansal varlık özelinde yatırım fonu, finans profesyonelleri tarafından ‘iyi niyet’ esasıyla yönetilerek şeffaf ve yatırımcı lehine kurgulanan bir seçenek olduğu için sosyal medyamda dsa ilk olarak ‘yatırım fonları’ konusuna odaklandım.

Herkes finansal seçenekler anlamında eşit bir evrende olmak zorunda. Ve emin olunuz; bundan daha ilham verici motivasyonum yok mesleki anlamda.

Piyasa duygusuz ve rasyonel. Ülkemizdeki finans sisteminin, tasarruf sahiplerinin varlıklarını sağlıklı biçimde tabana yaymak ve ilgililere en geniş yelpazede hizmet vermek gibi bir ‘çatının altında’ 1.000 TL’si olana da 1.000.000 TL’si olana da eşit yaklaşmak, eşit hizmet vermek gibi bir sorumluluğu var.  

Sistem, tüm paydaşlarını risk algısı ve finansal bilgisine göre kategorize eden sağlam bir disiplin, her risk kategorisine uygun anlaşılır ve kolayca ulaşılabilir bir ürün gamı, bireyler ve onların tasarruflarını her türlü manipülasyondan uzak tutacak sağlam bir alt yapıyı kurmak ve bunu toplumun en ücra köşelerine kadar yaymak gibi bir sorumluluk da taşıyor!

Ve bu sistematik, en güçlü ve verimli yolla; en kolay sermaye piyasalarında sağlanabilir.

2003 yılında başlayan BES sistemine gelen en güçlü eleştirinin, BES planına giriş yapıldıktan sonra ‘BES Fonlarının performans takibinin yapılmaması’ ve fon tercihlerine ait güncelleme yükümlülüğünün ‘katılımcılara bırakılması’ değil miydi?

Herkese eşit yaklaşan ve finansal beklentilerine göre ‘öznel’ hizmet sunabilen bir sermaye piyasasının varlığı çok önemli.

Ve bu piyasanın, örneğin Borsa İstanbul yönetiminin 2021 özetini yaparken övünç kaynağı olarak anlattığı ‘Halka Arz’ metodu ile para toplama mantığından uzak kurgulanması gerektiği çok açık.

Bizim bu ülkenin bireyleri olarak, global hedefleri olan ve sermaye piyasamızı bu yönde geliştirme amacını taşıyan yapısal politikalara, Borsamızı ve dolayısı ile sermaye piyasamızı ‘global’ ölçüde dünyaya tanıtan ufuk açıcı stratejilere ihtiyacımız var.

Örneğin neden Norveç Varlık Fonu yatırım yapmasın sermaye piyasamıza?

Neden biz ülkece büyüme potansiyelimizi, sermaye piyasamız üzerinden global fon sahiplerine ‘sağlıklı yollarla anlatmayı’ denemiyoruz?

Neden çok üzücü şekilde sermaye piyasası, ülkemizde yaşayanlar için manipülatif bir ‘oyun mekânı’ olarak algılanmaya devam ediliyor?

Sözün Özü

Finansal okuryazarlık neden kritik ve tüm paydaşlarını aslında nereye götürür, bu konudaki görüşlerimi de bir sonraki yazıda paylaşacağım.

Sağlıklı bir finansal piyasada elde edilecek getiriler veya sisteme sağlanan güvenle birlikte faiz odaklı beklentilerden uzaklaşarak daha uzun vadeye yayılan sermaye piyasası potansiyeli, sistemin tümünü rehabilite edebilecek; sistemdeki tüm oyuncuları ‘daha iyiye’ itecek içsel bir dinamiğe sahip.

İlk adım, insanlarımızı ‘finansal okuryazarlık’ konusunda ‘yeterli’ bir seviyeye ulaştırmak olmalı.

Sağlıkla kalın.

2021 benim için ve portföyüm için nasıl bir yıl oldu, bir değerlendirme yazısının vaktidir.

Yatırımlarım ‘kendimce’ bilinçli bir çeşitlendirmeyle, yatırım fonu, hisse senedi, altın, döviz ve gayrimenkul olarak farklılaşmış ve bütünün içinde farklı ağırlıklarla dağılmış durumda.

Ailece tasarruf ve yatırım sürecimizin en verimli adımı, uzun vadeli bir borçlanma, yani kredi ile konut alımı idi. 2009 yılında yaptığımız bu borçlanmayı 2014’de bitirdik ve o günden bu güne kendi evimizde oturuyoruz. Varlık dağılımında bahsettiğim gayrimenkul sadece bu borçlanma sonucu alınan konuttan ibarettir.

Neden dövize de yatırım?

Bugün yatırımlarımda dövize neden yer verdiğimi ve bunun ‘bize özel’ sebeplerinin ne olduğunu paylaşmak istedim. Elbette döviz birikimi için banka mevduatı gibi klasik bir seçenek de var, ancak ben neden Eurobond tercihi yaptığımı paylaşmak istedim.

Öncelikle pandemi döneminde başlayan bir yatırım tercihinin ‘öznel’ taraflarını belirtmem gerekir. Bu yıl oğlum üniversite sınavına girecek ve ülkemizdeki üniversitelerde ‘bilgisayar, yazılım mühendisliği gibi bir akademik eğitime ulaşmaya çalışacak. Aralıksız ve gayet düzenli şekilde hazırlanıyor, umarım emeklerinin karşılığını alır.

Ailesi olarak bizim de ödevlerimiz var. İki oğlumuz var, küçük oğlumuz da bu yıl ortaokula başladı. Zamanlamayı iyi hesap ederek finansal plan yapmamız lazım. Başlangıçta planım çocuklarımın eğitimlerinde ‘devlet okulları’ ile ilerlemek ve bu sürede çocukların üniversite ve yüksek lisans gibi, olursa yurtdışı gibi hedeflerine maddi destek verebilme yönündeydi.

Ancak ne kadar planlasanız da bazen ‘kervanı yolda düzmek’ gerekiyor ülkemizde. İşin zorlayıcı tarafı, hiç bir planlamayı ‘uzun vadeli’ yapmak da pek olası değil maalesef. Ülkemizdeki ‘resim’ sürekli değişiyor. Bireyleri de ‘uyumlanmaya, güncellenmeye’ itiyor.

Okul masrafları

Bu yüzden pek çok yetişkin gibi, benim planlarım da tutmadı.

Büyük oğlumu ortaokuldan itibaren ‘özel okul’ evreninde var etmeye çalıştık. Küçük oğlum da, ilkokul birinci sınıfa çok iyi bir devlet okulunda başlangıç yapmasına rağmen;

• kurs,
• etüt,
• ikindi kahvaltısı,
• kırtasiye,
• okula yardım,
• İngilizce desteği,
• servis vb.

tüm maliyetler, orta ölçekli butik bir özel okul kıvamında olunca; ilkokul ikinci sınıfta evimize çok yakın bir özel okul tercihi ile, bize servis masrafı da doğurmadan devam etti, halen bir özel okulda devam ediyor.

Şanslıyım çünkü iki oğlum da %80 seviyesinde öğrenim bursuyla elde ettiler bu imkanları, durumun ailemiz için ‘sürdürülebilir’ olması bu sayede mümkün oldu. İstanbul şartlarında burs olmadan iki çocuğu özelde okutmak, pek çok aile için mümkün olmadığı gibi, bizim için de mümkün değil.

Büyük oğlum liseye 4 yıldır Öğrenci Kartı kullanarak aylık 78 TL maliyetle gidip geliyor, okulunda yemek satın almadık, yemeğini evde hazırlayıp yanına veriyoruz. Küçük oğlumu sabah ben bırakıyorum, akşam üzeri büyükannemizle birlikte Metro kullanarak dönüyor.

Okul masrafları ‘özel okul’ tarafına evrilince an itibariyle en güçlü umudumuz, büyük oğlumuzun bir devlet üniversitesinde ‘mühendislik’ okuması ve o sayede bize ‘yurtdışı eğitimleri için tasarruf kapısı aralayabilmesi’

Yaşayarak göreceğiz.

Eurobond tercihine gidiş

Bu ana plan, yatırımlarımda ‘dövize’ mutlaka yer vermek gereğini doğurdu ve bu noktada ‘Hazine Eurobond’u’ tercihi yaptım.

Yatırım portföyümüzün %20’lik kısmı Eurobond yatırımından oluşuyor ki; Eurobond’un vergisel yükümlülüklerini bilmek ve buna göre hareket etmek gerekiyor.

Eurobond tercihimi %6 kupon faizli 25.03.2027 vadeli Hazine Eurobondundan yana yaptım. Çok kaba bir örnek verirsem, 10.000 USD gibi bir tutar ile yılda 600 USD gibi bir kupon faizi geliri elde etmek demek bu.

Altı ayda bir 300 USD tutarında kupon ödemesi almak, bir diğer deyişle.

Ancak bu tercihi yapmadan önce finansal evrenimizde iyi bir araştırma yapmanız gerekiyor.

Zira, Eurobond alım satımı sektörde maalesef çok yüksek bir tutar olan 200.000 USD karşılığı USD veya EUR gibi bir alt limitle yapılıyor. Birey ve kurumlara Eurobond sunan finansal kurumların büyük bir kısmı, Eurobond’ları kendi hazinelerinin varlık portföyü içinde hazır tutmak yerine; müşteri talebi olduğunda ikincil piyasadan, yani tıpkı bizim dolar, euro, altın alıp sattığımız piyasadan alarak, talep eden müşterisine sunuyor.

Elmayı marketten almak

Bu durum aslında basitçe şöyle örneklenebilir. Elma almak istediğinizde, elmayı doğrudan üreticinin sepetinden almak yerine, o elmayı üreticinin nakde dönüştürdüğü piyasa olan manavdan, marketten alıyorsunuz. Üzerine ek maliyetler geliyor.

Eurobond da böyle, finansal kurum hazineleri, talep olması durumunda varlığı piyasadan bulup size sunuyor. Bu da yatırımcı için maliyet arttırıcı bir unsur. Eurobond’u doğrudan hazine portföyünde tutmak da finansal kurum için büyük bir maliyet olduğundan, genelde ülkemizdeki fiyat işleyişi ‘talep halinde Eurobond’un ikinci el piyasadan bulunup müşteriye sunulması’ şeklinde.

Bu işlemi yapmak için de ‘büyük oranda 200.000 USD karşılığı USD veya EUR cinsi alım yapabilmek gibi bir alt limit’ ile karşılaşıyorsunuz.

Bazı kurumlar ise, Eurobond satışını daha düşük tutarlarda, örneğin 10.000 USD gibi, 50.000 USD gibi seviyelerde de yapabiliyorlar. Bu yüzden, çalıştığınız bankanın veya aracı kurumun, portföy şirketinin Eurobond işlemlerindeki alt limitini öğrenmenizde yarar var.

Ben çok daha düşük tutarlarda Eurobond alım-satım imkanı veren bir bankadan yaptım işlemimi.

Dikkat!

Eurobond konusunda en kritik konu, yüksek riskli ve size anapara kaybı yaşatabilecek bir finansal seçenek olduğunu unutmamak.

Fark ettiyseniz anapara ödemesi 2027 yılında yapılacak bir Eurobond tercihinden bahsettim.

Ki bunu 2027’ye tarihlerken dayandığım dinamikler tamamen benim ve ailemin gelecekteki finansal ihtiyaçlarının ne olabileceği konusuna odaklanmış durumda. Zaten yatırım işinin temelinde olan şey bizim için de geçerli. Yatırım tercihleri herkes için değişkendir, herkes için farklılık gösterir.

Kendime şu soruları sordum Eurobond almadan önce;

• 2027 yılına kadar bu paraya acilen ihtiyaç duyar mıyım?
• Paramı böyle bir finansal seçenekte bu kadar uzun bağlamak, ailemin temel ve sosyal ihtiyaçlarını karşılama konusunda beni büyük açmazlara götürür mü?
• Eurobond konusunda vergisel yükümlülüğümü biliyor muyum ve bu yükümlülüğü yerine getirirken ne yapmam gerektiğini iyice araştırdım mı?
• Vadesinden önce Eurobond satıp paramı geri almak istersem, örneğin 100 USD yatırmış olmama rağmen, 80 USD gibi bir para ile yetinmek zorunda kalıp, ciddi zarar edebileceğimi de biliyor muyum?

Çalışma hayatımda emekliliğe ulaşmak için 5 yıllık bir zaman dilimi kalmışken, özellikle de 5 yıl sonra büyük oğlumun üniversiteden mezun olacağı ve planlamamız isabetli ilerlemişse yurtdışında bir yüksek lisans için döviz cinsi bir birikime ihtiyaç duyacağımız varsayımıyla, birikimlerimizin bir kısmını Eurobond olarak bağladım.

Bu süre zarfında temel ihtiyaçlarımızı karşılayabilecek bir birikimi kenara koyma lüksü, yaklaşık 4 yıldır ailece yaptığımız bilinçli tasarruflar sonucu mümkün hale geldiğinden, pastanın %20’lik dilimiyle böyle bir risk almanın bizi çok sıkıntıya sokmayacağını düşündüm.

Ne kadar çok öznel neden var değil mi karar ağacımda?

Emin olun herkes için de böyledir bu.

Yatırımlara karar verirken, bireyin ve sorumlu olduğu diğer insanların yaşam döngülerini parasal anlamda krize sokmayacak finansal kararların alınması gerekiyor.

Bu çok kritik…

Yatırımlarımın Vade Yapısı

Bütçe, tasarruf, birikim ve yatırım döngüsünde özellikle belirlediğim çıpa; enflasyondu şimdiye kadar.

Ancak doların, TL aleyhine özellikle 2021 yılında derinleşen üstünlüğü; yatırımlarımdaki ‘getiri beklentisini’ belki de dolara göre çıpalamam gerektiğini gösterdi.

Yatırımlarımın 2021 genel performansına baktığımda hisse senedi yatırımlarımda belirlediğim ‘vade anlayışının’ çok uzun olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.

Hisse senedinde alım-satım tarafında değil, hisse yatırımına başladığım 2020 Temmuz ayından beri sadece ‘AL’ tarafındayım. Hisse senedi performansı ve hisse senedi beklentilerimi nasıl kurguladığımı bir sonraki yazıda anlatacağım.

Sadece bu yazı özelinde varlıklarım arasında en yüksek ağırlığa sahip olan hisse senedinde vadesi 2 yıla yaklaşan bir sabır gösterdiğimi not etmek isterim ki, amacım 10 yıllara ulaşmaktır.

Eurobond tercihimden memnunum şu ana kadar, henüz 1 tane bile kupon almamış olmama rağmen. Bu finansal seçenekteki varlığımı ‘farklı Eurobondlar’ ile çeşitlendirmek istiyorum. 5 yıllık süre boyunca yılın 12 ayının en az 6’sında Eurobond kupon geliri elde edecek bir Eurobond portföyü oluşturmak istiyorum.

Bu elbette hemen olacak bir şey değil. Önce TL gelirlerimden tasarruf yaratmama, sonra döviz birikimi elde etmeye, ardından bu dövizin Eurobond almama yetecek bir alt limite ulaşması gerekiyor ki, zaman alacak süreçler.

Yine 10.000 USD örneği ile devam edelim. 25/03/2027 vadeli Eurobond %6 kupon faizi vereceğinden her yıl, 25 Mart ve 25 Eylül tarihlerinde 300 USD tutarında bir döviz akışım olacak diyelim. Amacım bunun sayısını arttırmak ve farklı vadelerdeki Eurobond alımları sayesinde bu nakit akışını diğer aylara da dağıtmak.

25/03/2027 Eurobond seçimiyle ( Eurobond dolar cinsi olduğu ve 6 ayda bir kupon ödemesi yaptığı için ) Mart ve Eylül ayını doldurmuş durumdayım. Bunun yanına Ocak ve Mayıs aylarında kupon ödemesi yapan bir başka Eurobond koyabilirim mesela. Temel olarak buna çalışıyorum. Amacım hisse senedi yatırımından TL cinsi ‘temettü’ geliri elde ederken, Eurobond sayesinde de ‘döviz cinsinden bir nakit akışı’ elde edebilmek.

Artık hayat o kadar zorlaşıyor ki, bir şekilde ‘ek gelir, pasif gelir’ gibi hayati bir ihtiyacı, finansal planlamamıza eklemlemek gerekiyor.

Sözün özü

Yatırım işi elbette öznel bir iş.

Yaşınıza, işinize, emeklilik tarihinize, evli ya da bekar olmanıza, çocuklarınızın okul ve sosyal ihtiyaçlarının ne olduğuna göre değişiyor ki, birbirinden farklı binlerce sebebi alt alta yazabiliriz sanırım.

Çünkü insanlar farklı, hayatlar farklı.

Ancak parayı yönetebilmek aslında gerçek anlamda hayatı da yönetebilmek ya biraz da; bu noktada herkesin kendini iyi tanıması, ihtiyaç ve hedeflerini belirlerken, insani özelliklerini de iyi tartması gerekiyor.

Para yönetimi sadece rakamlarla değil, büyük oranda duygularla oluyor.

Sağlıkla kalın.

Tasarruflarımı yatırıma yönlendirme sürecimin en önemli kısmı hazırlık aşamasıydı.

En uzun kısım bu oldu diyebilirim.

Önceliği duygularıma vererek, hangi yatırıma uygun olduğumu tartmaya ve anlamaya çalıştım. Okuduğum kitaplar, izlediğim videolar ve edindiğim fikirlerle bazı konularda daha sağlam bilgi setleri oluşturdum kendime. Ya da en azından, geçmişteki ‘ben’e göre daha iyi seviyede bir yatırım anlayışı diyelim buna.

Son dönemde ülkemizde devam edegelen ‘eksi reel faiz’ ortamının Borsa İstanbul’a getirdiği kararsızlık, TCMB’nin artık faiz indirim döngüsünün kaçınılmaz olduğu mesajını vermesiyle son buldu ve zaten USD bazında dünyanın en ucuz borsalarından biri olan ülkemiz borsasına cılız da olsa para girişi olmaya başladı.

Hisse senedi ile ilgili bilinçli okuma yapan herkes bilir, döviz oynaklığının olduğu dönemlerde ‘döviz geliri’ baskın olan ya da bir diğer deyişle ihracatı yüksek olan şirketlerin öne çıkacağı bir sürece girilmesi muhtemeldir. En azından rakamlar böyle söyler.

Faiz indirim döngüsünün devam edeceği ve eksi reel faiz ortamının devamının ‘o kadar da önemli olmadığı’ mesajının en üst kademeden veriliyor ve sıklıkla dillendiriliyor olması borsamızdaki yukarı yönlü hareketin başlangıcını ifade ediyor. Piyasa belirsizliği sevmez derler, belirsizliği ortadan kaldıran şey ‘rasyonel olsun olmasın’ sadece suların biraz da olsa berraklaşması, borsamıza yetti.

Ben de tüm bu karmaşa ve toz duman içinde, hisse senedi yatırımlarıma yakından bakmaya, fakat bu kez getirileri dolar bazında tutmanın doğru olup olmadığı konusunda bir saptama yapabilmek için, bir ön çalışma yapmaya karar verdim.

Bu yazıda sizlerle bunu paylaşmaya çalışacağım.

Yaklaşık 530 güne ulaşan bir süreçten bahsedeceğim hisse senedi yatırımlarımda.

Zirve ve dip noktalarının neresi olduğunu, hangi ekonomik konjonktürden olumlu beslendiğini, hangisinde dolara yenildiğini anlamaya çalıştım. Türkiye gibi enflasyon sorunu yaşayan ülkelerde yatırımcı davranışlarının sıklıkla ‘serveti koruma’ amacıyla altın ve dövize kaydığını, hatta ‘yastık altı’ olarak ifade edilen bireysel servetin, ekonomi yönetimi tarafından dile getirilen yeni anlayışı savunmak adına bir teminat unsuru olarak referans alındığını da görüyoruz.

Ben de sanırım ilk dönem okumalarımın etkisi ve enflasyon deneyimini her dönem yaşamış bir ülkenin bireyi olarak, ‘serveti koruma’ ana temasıyla, yatırımlarımın bir kısmını mutlak surette dövizde değerlendirmeyi planlamıştım. Kafamda da çok kaba biçimde ‘en azından %30-35 gibi bir eşik belirlemiştim.

Yaklaşık 36 aya yayılan tasarruf ve yatırım sürecimin ilk zamanlarında yaptığımız asıl şey, tasarrufu öne alarak daha az harcamaya odaklanmak ve sorumluluğumuz altındaki borçları ‘kazasız belasız’ bitirmekti. Varlık/borç dengesi varlıklardan yana ağırlık kazandıkça, her ay elimizde biriken ‘artı değerin’ nasıl en verimli şekilde değerlendirileceği sorusu, bu gelişim sürecinin en tatlı endişesi oldu.

Bu noktada da başlangıçta belirlediğim ‘en az %30-35 döviz’ motivasyonuyla küçük küçük döviz alımları yaparak, ailemizin döviz tevdiat hesaplarının vadesizden vadeliye evrilmesini sağladık. Başlangıçta ‘vadeli mevduat açılacak kadar bile büyük olmayan’ bu birikimler, zamanla bu eşiği aştı, bize çok az da olsa faiz getirisi de yaratmaya başladı. ( Sonrasında mevduatın yerini eurobond aldı ki, bu başka bir yazının konusu )

Aylık tasarruf planlamamı yaparken mutlaka ve mutlaka %30-35’lik kısmı düzenli olarak döviz alımına ayırma disiplininden hiç kopmadım.

Ancak asıl odak noktam hisse senedi ve bu süreçteki öğrenme açlığıdır.

Dr.Mahfi Eğilmez kitaplarının neredeyse tamamını okudum. Warren Buffet’tan Benjamin Graham’a, Richard Thaler’den Robert T.Kiyosaki’ye kadar tüm yazarları okumaya çalıştım ve yazılan deneyim setlerinden rafine bir strateji çıkarmaya çalıştım.

Kurguladığım basit stratejide ‘bileşik getirinin gücünden’ faydalanacaktım hisse senedi yatırımlarımda.

Temel analize göre finansal oranları sağlam, faaliyet raporlarını okuyabildiğiniz, kurumsal yönetimle yönetilen, sürdürülebilirlik raporu olan, sektörünün güçlü oyuncusu ve hakkında bolca analist raporu yazılan, haber akışı yakından takip edilen şirketlerden elde etmeyi planladığım sermaye kazancıyla; bu şirketlerin yaşam döngülerinde en baştan belirleyip ilan ettikleri temettü politikaları sayesinde elde edeceğim temettü gelirleri, benim portföyümün ana stratejilerini oluşturuyordu.

Risklerimi sektörel bazda dağıtmayı, şirket başına aldığım toplam riski, şirket sayısını optimum bir noktaya kadar çıkararak azaltmayı hedefledim. Bu satırları yazarken portföyümde 14 şirket bulunuyor. 100 birimlik bir risk setinde şirket başına %7 gibi bir risk almış oldum. Elbette kişiseldir ve herkes için farklı bir değer ifade etmesi çok normal.

Zira yatırım işi tamamen öznel bir iş, herkes için belirlenmiş ve herkese uyan net bir doğru yok. Bu nedenle herkesin seçimine saygı duyuyorum.

Seçtiğim şirketlerin ana faaliyet döngülerinde ve finansal değerlerinde bir anormallik yoksa ve bu rutini bozma potansiyeli taşıyan olumsuz bir haber akışı görülmediyse, hisse performansını etkileyen ana unsurlar; aslında benim hisse senedi yatırımındaki uzun vadeli bakışımı ‘zedelemeyen’ unsurlar oluyor.

Ben sadece elimdeki ‘sahiplik’ erkini arttırmaya çalışıyorum, basit ifadeyle ‘pay arttırıyorum’

Yaklaşık 1,5 yıla ulaşan bu süreçte genel tavrım, gelirlerimizin içinde belirlediğimiz bir tutarı mutlaka ‘tasarruf havuzuna’ atmak ve planın başında belirlemiş olduğum varlık dağılımı doğrultusunda dağıtmaktan ibaretti. Hisse senedi yatırımında tecrübe edilmiş temel doğruları da yanımdan ayırmamaya çalıştım.

Tasarrufları düzenli olarak yatırıma yönlendirerek bu davranışı ‘bir aile kültürü’ haline getirebilmek ise, mental anlamda bizi en çok ‘besleyen’ unsur oldu. Dört kişilik bir aileyiz ve evdeki her bireyin bir hisse senedi hesabı var. Hepsindeki seçimlere de ‘ayrı ayrı’ özen gösterilmiş olduğunu sanırım söylememe gerek yok.

Hisse senedi birikimlerimizdeki dolar bazlı zirve noktası, Kasım 2020’de göreve gelen Naci Ağbal’ın, ülke ekonomisi ve piyasa paydaşlarını büyük oranda kucaklayarak anlaşılır ekonomi politikalarıyla TL’yi değerli kılmaya odaklandığı ve sağlıklı bir TCMB-Piyasa iletişimi ve ülkeye giren yabancı yatırımcının da etkisiyle, döviz kurunu dizginlediği dönem oldu.

Sanırım bu bir tesadüf değil.

Sağlıklı olan da bu.

Borsada devam eden çılgın ralli endekste bizi 1900 puanın üzerine çıkarmış olmasına, kişisel olarak ise Borsa İstanbul endeksini bu coşku döneminde bile yenmiş bir portföye sahip olmama rağmen ulaştığım yer, TL’ nin değerini arttırmaya odaklı rasyonel ekonomi politikalarının güdüldüğü dönem zirvesinin üzerinde değil, altındadır.

Tüm bu toz duman içinde, neredeyse 6 ay %25-30 K/Z seviyelerinde gezen portföyümün şu an%80 seviyesine ulaşmış olması, ülkemizin parasının diğer paralar karşısında daha fazla değer kaybetmesi nedeniyle bir anlam ifade etmiyor. Elbette üzücü.

Aldığım ders şudur:

Yatırım ortamımızın sağlıklı oluşu, bizleri başarıya ulaşma konusunda daha şanslı kılıyor. Ancak şunu da biliyorum. Tasarruf ve yatırım, tıpkı hayatın ‘ta kendisi’ gibi, öğrenme sürecinin bir parçası. Tasarruf sürecindeki ‘özne’ ve onun kişilik özellikleriyle uyumlanan, okuma ve yetkin insanları izleme süreciyle beslenip güncellenen ve taze kalan bir yatırım planı; duygu yönetimini de iyi yaptığımızda bizi başarıya ulaştırabilir.

En azından ben böyle düşünüyorum.

Ekonominin, tüm paydaşları kucaklayan, anlaşılır ve öngörülebilir dinamiklerden oluşumunun ne kadar önemli olduğunu, sağlıklı bir piyasa ortamında yakaladığım pozitif değere nasıl önemli bir etki yaptığını yaşayarak gördüm. Evet farkındayım, bu yazıyı Borsa İstanbul endeksinin TL bazlı tarihi rekorunu kırdığı bir gün yazıyorum.

Toplumun tüm paydaşlarını kucaklayan bir piyasa ortamına çok ihtiyacımız var. Değiştiremeyeceğimiz şeyler için endişelenmek yerine, etki edebileceğimiz ve geliştirebileceğimiz ‘yegane’ değere odaklanmak gerekiyor belki de: kendimize…

Sağlıkla kalın.

Sevgili dostlar,

Prof.Dr.Serra Eren Sarıoğlu’nun yönetici ortağı olduğu İyi Gelir Platformu’nun Youtube kanalında konuk olduğum ‘Tematik Fonlar’ konulu sohbetimizin içeriğini paylaşmak istiyorum. Sohbet esnasında kullandığım bilgiler 06/09/2021 tarihli TEFAS verileridir.

Yararlı bulmanız dileğiyle,

Keyifli okumalar dilerim.

Yatırım fonlarıyla ilgilenen yatırımcıların ismini sıklıkla duyduğu, Youtube kanalında bilgilendirici videolarını izlediği, İyi Gelir ’in Twitter’da gerçekleştirdiği Sıra Fon Yatırımcılarında sohbet programının ayrılmaz konuşmacısı sayın Yücel Ferek programımızın konuğu.

Ben esas konumuza geçmeden önce izleyicilerimizin sizi biraz daha tanıyabilmesi için bir soru yöneltmek istiyorum. Sosyal medya hesaplarınızdan birinde 23 yıllık bankacı olduğunuzu yazmışsınız. Aynı zamanda “Finansal özgürlük” terimini profilinize yerleştirmişsiniz. Aslında siz bir beyaz yakalısınız ancak paylaşımlarınızdan da anladığımız kadarıyla temettü emekliliği, finansal özgürlük konularında yol kat ettiğinizi görüyoruz. Biraz buradaki bakış açınızdan ve finansal özgürlük konusunda nasıl bir yol izlediğinizden bahseder misiniz? Yatırım fonları bu yolculukta nasıl bir yere sahip?

Mesleğimin ana odağı bireyler, yani insan unsuru olduğu için; bu uzun dönem boyunca doğal olarak finansal davranış biçimlerini sıkça gördüğüm bir laboratuvarın içinde oldum. Toplumun her kesiminden birçok bireyin tasarruf, birikim ve borçlanma gibi seçimlerini gözledim, büyük çoğunluğuna bu yolda kılavuzluk ettim, finansal yanlışlardan kaçınabilmeleri adına, bir çeşit finansal danışmanlıktı bu aslında.  

Gereksiz tüketmek,

Gereksiz kredi ve kart kullanmak,

Gereksiz borçlanma,

Tasarruftan uzak kalma, tasarrufu sürekli erteleme,

Küçük tasarrufu küçümseme ve gücüne inanmama gibi kısır döngü yaşayan bireyler, bu sürecin içinde veya sonunda sadece kendilerini değil; ailelerini de yıpratıyorlar. Finansal kararlar, aynı çatı altındaki herkesi etkiliyor.  Bunlara uzun dönem boyunca hep tanıklık ettim, hala da ediyorum.

Mesleki olarak deneyimlerimi paylaşma ve yeterli finansal bilginin herkes için ücretsiz ve ulaşılabilir olduğunu anlatma adına güçlü bir mesleki sorumluluk hissettiğimi söylemeliyim. Videoları bunun için çekiyor, blog yazılarımı bu yüzden yazıyorum.

Beni finansal özgürlük kavramına iten şey, yanlış finansal kararların kişinin kendisi ve ailesinde yarattığı yıpranmayı hem gözlemek hem de bizzat yaşamak oldu. Bazı şeyleri yaşayarak öğrenebiliyorsunuz. Finansal özgürlüğe ulaşmak için yapılacaklar listesine baktığımda, bütün yollar beni aslında en temel soruya, yani yolun en başına götürdü:

Nasıl daha etkin tasarruf yapabilirdim?  

Yatırım fonlarını tam da bu noktada güvenilir buldum ve sizin de sıklıkla ilettiğiniz gibi, çeşitlendirme ve riski dağıtma gibi güvenlik unsurlarıyla tasarruflarımızın 1/3’ünü fonlarda değerlendiriyorum.  Kısa hikâye bu aslında.

Ailemiz için koyduğum ‘emeklilik döneminde sürdürülebilir ek gelir hedefi’ ise beni ülkemizin üreten ve değer yaratan şirketlerine hisse senetleri yoluyla ortak olarak; o şirketlerin elde ettiği kârlılığı düzenli bir gelire çevirmemizi sağlayan temettüye yöneltti ve temettü emekliliği süreci böylece başlamış oldu.

Tasarruf alışkanlığımdan vazgeçmeden, sabır ve istikrarla hedefe ilerlemeye çalışıyorum.

Yücel Bey ile bu videoda “Temalı Yatırım Fonlarını” konuşacağız. Son 1 senedir portföy yönetim şirketleri yatırımcılara farklı yatırım olanaklarını sunmaktalar. Turizm sektöründen blockchain teknolojisine, sağlık şirketlerinden dijital oyun pazarına kadar farklı birçok tema yatırım fonları vasıtasıyla portföylerimizde yerini almaya başladı. Sizin de kendi Youtube kanalınızda temalı fonların 17’si ile ilgili inceleme videoları bulunmakta. Sermaye piyasamızda geçmişi henüz bir yıl bile olmayan tematik fonların odaklarında hangi konular var?

Teknoloji teması bu alandaki en köklü tema sermaye piyasamızda ve teknoloji kavramının genelliği, onu bir çatı kavram haline getiriyor. Üstelik bu durum ‘teknoloji fonlarını’ yatırımcı sayısı ve fon toplam değeri gibi konularda da güçlü kılıyor. TEFAS verileri bu durumu açık biçimde gösteriyor. İfade ettiğiniz gibi henüz ‘çok genç’ temalara bakarsak;  

• Alternatif Enerji
• Sağlık Sektörü
• Blok Zinciri
• Sürdürülebilirlik odaklı fonlara rastlıyoruz. Sürdürülebilirlik Çevresel sosyal ve Kurumsal yönetim ilkelerini yatırım kararlarına entegre etmiş şirketler olarak ifade ediliyor ve yurtdışında ESG endeksleri olarak geçiyor, ülkemizdeki karşılığı ise BİST Sürdürülebilirlik Endeksi şirketleri.
• Turizm ve Seyahat sektörü fonları örnek verilebilir.
• Tematik fon kavramına en güçlü katkıyı yapan fonlardan birinin unvanında ‘Elektrikli Araçlar’ gibi bir tanım taşıdığını ve sektörün majör fonlarından biri olduğunu eklemeliyiz.

Teknolojinin alt sektörleri olarak bir sınıflandırma yaparsak,

• Yarı İletken Teknolojileri
  • Siber Güvenlik Teknolojileri
  • Dijital Oyun Sektörü gibi temaları eklemek mümkün.

Pandemi döneminde sürekli yükselen fiyatları nedeniyle dikkatleri üzerinde toplayan Tarım ve Gıda sektörü bir portföy şirketimizin serbest fonuyla yatırımcılara sunulurken, aynı temaya yönelik bir değişken fon da izahnamesi onaylanmış halde, halka arzını bekliyor.

• Petrol
• Emtia
• Kadınların istihdam ve şirket yönetiminde söz sahibi olmalarını destekleyen ‘Kadın’ fonu da tematik fonlarımız arasında.

Hangi portföy şirketlerimiz daha çok tematik fonlar konusunda çalışmakta?

Tematik fon liginde İş Portföyün 10 fonu var. Bu fonlardan hem büyüklük hem de yatırımcı sayısı açısından en güçlüsü şirketin Elektrikli Araçlara odaklanan fonu. İş Portföy 10 fondan 8’ini karma ve değişken olarak tercih etmiş, kalanlar ise Hisse senedi ve Fon Sepeti Fonu şeklinde.

Ak Portföy ’ün tematik 7 fonu var. Bunlardan 5’ini hisse senedi fonu olarak konumlandırmış. Yabancı hisse senedi fonlarını 20 seçilmiş şirket ve eşit ağırlıklı yatırım, şeffaf yönetim olarak ifade ettikleri bir yöntemle yönetiyor Ak Portföy ve yatırımcı sayısı yüksek seyreden portföy şirketlerimizden.

Garanti Portföy ’ün 8 tematik fonu var. Şirketin Turizm ve Seyahat, Tarım ve Gıda, Finans Sektörü, Sağlık Sektörü gibi 4 tematik fonunun şu anda TEFAS’ta işlem görmediğini, izahnamelerinin onaylandığını ancak henüz halka arz edilmediklerini hatırlatalım.

Liste Yapı Kredi Portföy, FİBA, QNB ve TEB Portföy olarak devam ediyor.

Yatırımcı sayısı ve fon toplam değeri olarak baktığımızda tematik fonlarda ilk 3 fon aynı. YAY AFT ve IPJ. IPJ 24binin üzerinde yatırımcı sayısıyla en çok yatırımcının tercihi olurken, YAY fon ise toplam değer açısından en büyük fon olmuş. YAY fonun güçlü çizgisini yatırımcı başına portföy büyüklüğünde de görüyoruz ki, yatırımcı başına 238.000 TL gibi bir ortalama rakam, oldukça yüksek.

İş Portföyün 4 tematik fonu, yatırımcıların şu an için küçük tutarlarla tasarruf yaptıkları fonlar olarak ifade edilebilir.

Yatırımcılar neden tematik fonları tercih etmeli? Ne gibi avantajları var? Bu fonların “hisse senedi, değişken, karma veya fon sepeti fonu” olarak kurulduğunu görüyoruz? Diyelim ki aynı temadan iki fon var ve birisi hisse senedi, diğeri karma (teknoloji) fon olarak kurulmuş. Yatırımcı seçim yaparken neye göre karar vermeli?

Tematik fonlarda kazanç beklentisinin daha uzun vadeli kurgulanması gerektiğini düşünüyorum. Uzun vadeyi 1 yıl ve daha uzun vade olarak ifade ederiz ama bana sorarsanız 1 yıl vade tematik bir fon için kısa bile olabilir. Temalı fonların ana odağı ‘geleceği fiyatlamak ve gelecekle ilgili beklentiyi’ yatırımcı için ‘bugün’ bir seçenek haline getirmek. Fiyat odaklı dalgalanmalara karşı güçlü durabilmek, vadeyi alışılmışın dışında uzun tutabilmek gerekebilir.

Joe Biden ABD seçim kampanyasının merkezine yenilenebilir ve temiz enerjiyi koydu, birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülke fosil yakıtlardan elde edilen enerjinin yerine temiz enerjiyi koymaya çalışıyor, İngiltere’de 2030’dan sonra benzinli ve dizel araç satılamayacak örneğin.

Evet bunlar, odağında bu temaya yakın olan fonlar için çok güçlü beklentiler ancak yolculuk bir hayli uzun.

Bunu unutmamak lazım.

Tematik fonlar ifade ettiğiniz gibi 4 fon türünde gruplanmış durumda.

• Hisse senedi
• Değişken
• Karma
• Fon Sepeti Fonu

En fazla değişken fon tercih edilmiş, onu karma fonlar takip ediyor. Hatta Garanti Portföy Temiz Enerji Karma Fon gibi başlangıçta Karma fon olarak başlamış, ancak şu an değişken olarak devam eden örnekler de var. Değişken + Karma fonlar daha fazla tercih edilmiş. 7 tematik fon da ETF’ler yoluyla yatırımcılara sunulmuş.

Burada kritik husus, Portföy şirketinin fondaki hedefini nasıl tanımladığı, hedefini nereye koyduğu. Bu saptama zaten fonun risk derecesini belirleyen en önemli unsur oluyor. Aynı yatırım ufku bize hisse senedi fonu ve karma fon gibi iki farklı türde sunuluyorsa; hisse fonda %80 hisse tutma, karma fonda en az iki varlık grubunda minimum %20 ağırlık taşıma zorunluluğu gibi riski farklılaştıran seçimler yapıldığını unutmamak lazım.

Bu sebeple tematik fon tercihlerimizden önce Yatırımcı Bilgi formu ve İzahname gibi kritik belgelere mutlak göz atmalı, sindirerek okumalı.

Tek bir tematik fon alarak bir portföy oluşturmak ne kadar doğrudur? Bu tematik fonların riskleri ne düzeydedir?

Finansal varlık dağılımı yapmamak bizi tek bir varlık grubunun getirisine ortak edebilir ancak o varlık grubunun riskini de en sert şekilde almamız sonucunu doğurur. Finansal varlıklarımızı yönetirken ana planımızdan uzaklaşmamak, plan dahilinde varlık dağılımı yaparak yatırım sürelerine uyum göstermek çok önemli.

Bu, tematik fonlar için de fazlasıyla geçerli bir durum. 06/09/2021 TEFAS verilerine göre risk seviyelerine baktığım 32 tematik fondan 19’unun risk seviyesi 7 üzerinden 6 iken, 6 fon ise 7 üzerinden 7 yani çok yüksek riskli olarak ifade ediliyordu. Tematik fonlar bu puanlamaların da açıkça işaret ettiği gibi riskli fonlar.

Yeni çıkmış bir tematik fonun performansını geçmiş verisi olmadığı için değerlendiremeyiz. Ancak yine de bir yaklaşımlama yapmak için kullanabileceğimiz bir kriter var mıdır?

Ben fonların karşılaştırma ölçütü olarak belirlenen endekslere bakıyorum.

Endeks içeriklerine, endekste hangi şirketler ya da varlıklar olduğuna.

PDR’si açıklanmamış bir fonun yatırım ufku ile ilgili fikir verebilir. Zira PDR içindeki finansal varlıklar, büyük oranda ölçüt endeks içeriğindeki varlıklar olabiliyor.

Ayrıca ölçüt endeks içindeki majör şirketlerin ya da ETF’lerin son dönem getiri performanslarına Investing ekranı kullanılarak da bakılabiliyor.

Şirket ya da ETF hakkında çok önemli bilgilere ulaşmak bu sayede mümkün olabiliyor. Elbette bunların hepsi, bir internet bağlantısı sayesinde ulaşılabilecek, ücretsiz bilgi kaynakları.

Yatırımcıların risk tahammüllerine, beklentilerine ve kurguladıkları yatırım sürelerine uygun yatırım araçlarını seçmesi gerekli, yatırım fonları içinde bundan böyle önemli yer edineceği konusunda bizlerde güçlü bir izlenim bırakan ‘tematik fonlarda da durum böyle.

Yatırımdaki en önemli unsurun ‘öznellik’ olduğu unutulmamalı.

Hayatın akışı içinde planlama yapmak, çoğu zaman hep aklımızdan geçen; ancak pek de uygulayamadığımız davranış biçimi sanki. İnsan, kimi zaman bir doğum gününde, kimi zaman sıradan bir yılbaşı gecesi, değiştirmek istediği şeylerle ilgili bir söz verir kendisine içten içe; der ki ‘artık bundan sonra böyle yapacağım!’

‘O an’ için kendimize moral veren bir iç sözün beynimizden kalbimize giden direktifidir bu.

Kendimize söz verdiğimiz o ‘milat’ gelince asıl zorluk, uygulamada başlar. İlk hevesin verdiği enerji sayesinde büyük bir motivasyonla başlarız hayallerdeki hedefe doğru. Birinci gün, ikinci gün, birinci ay, üçüncü ay…

Zaman geçtikçe hedef yolda karşımıza çıkan ‘taş toprak’ ya da elimize batıveren bir ‘diken’ başlangıçtaki o ‘ilk motivasyonu’ örselemeye başlar, düz çizgi üzerinde devam eden o yolculukta sapmalar yaşarız.

Tasarrufa karar vermişken bir de bakmışız; cep telefonumuz daha iki yılını doldurmamışken, yeni modelin büyüsüne kapılıp telefon değiştirmişiz, ya da uzun süreli olarak yatırım yapmayı kafamıza koymuşken, hisse senedimizdeki kısa dönem kazançları ‘cebe atmak’ için al-sat yapmaya başlamışız.

İki uç örnek gibi görünse de, bu davranışların temelinde sanırım biraz ‘sabır’ olgusundan uzaklaşmak yatıyor.

Pandeminin bizi eve kapaması ve zamanımızın ‘zorunlu olarak’ bollaşması, 2020 başında beni ‘tasarruflarımı nasıl arttırırım’ gibi bir soruya götürmüş, ardından gelen soru ise ‘daha iyi nasıl değerlendiririm’ olmuştu.

Finansal okuryazarlık ülkemizde son dönemde çok dile getirilir bir kavram ve temelinde yatan en önemli unsurun ne olduğunu ve işleri yıllardır finans ve yatırım sektörlerinde, akademik çevrelerde geçen insanların ‘neden bu olgu için gönüllü çalıştıklarını’ anlamaya çalıştım.

https://foy.tbb.org.tr/finansal-okuryazarlik-nedir

Toplum olarak hafızamızın çok güçlü olduğu söylenemez, her şeyi çok çabuk unutuyoruz ve şimdi artık bu resme ışık hızı ile yarışan bir haber akışı da eklendi, kuşkusuz. Her şey çok çabuk olup bitiyor, hayatlarımızı planlayıp geleceği kurgulamak ve geleceğe yatırım yapmak daha da önemli hale geliyor.

Tasarruf alışkanlıklarımızın ‘finansal sistem’ içinde gerçekleşen en önemli ifadesi ‘paramızı bankaya yatırmak ve faiz getirisi elde etmek’ olarak özetlenebilir yıllardır. Elbette bu tanımın içine ‘dolar veya euro olarak elde tutulan ya da bankaya yatırılan’ parayı da eklemek lazım.

Altın ise geleneksel bir yatırım aracımız ve pandemi döneminde oluşan belirsizliğin altını nasıl desteklediğini hep beraber yaşadık tüm dünyada. Nişan ve düğünlerle sosyal hayatımıza derinden işleyen, toplumumuzun genlerine yayılarak bir ‘yatırıma’ ve bir kaç kuruş arttırarak aldığımız bir çeyrekle ‘düzenli birikime’ dönüşen altın, tasarruf dinamiklerimizde her zaman güçlü bir yer tutacak, bu kesin…

Tasarruf alışkanlıklarımızın genel bir resmine baktığımızda, banka mevduatı, döviz ve altın birikimi olarak bir özet görmek gayet olası.

Elbette buna çok güçlü tasarruf yöntemlerimizden biri olan ‘konut edinme ve kira geliri elde etme’ seçeneğini de eklemeliyim. Ancak konut, sıradan bir insanın ömründe bir veya iki defa ulaşabileceği ‘bir fildişi kule’ ülkemizde, bu yönüyle ‘küçük miktarlarla birikim yapabilme’ noktasında diğer seçeneklerden ayrıldığını söyleyebiliriz.

Gelir dağılımımızın ‘çok sağlıklı olmadığı’ gerçeğini önümüze koyduğumuzda, tasarruf olgusunun ‘herkes için ulaşılabilir’ olmasındaki kritik noktanın; yatırım yapılabilir seçeneklerin de ‘ulaşılabilir’ kurgulanması’ olduğunu görüyoruz.

Asgari ücret ile geçimini sağlayanların, tüm ücretlilerin neredeyse yarısı kadar olması, bunu zorunlu kılıyor. Herkesin küçük tutarlarda da birikim yapabilme gibi bir lüksü olmalı.

Ülkemizdeki enflasyonist ortam ve toplumumuzun geniş kesimlerine yayılmış ve düşünsel olarak ‘kemikleşmiş’ gelecek kaygısı, para söz konusu olduğunda bizleri ‘kısa vadeli düşünmeye iten’ bir çok toplumsal tecrübenin bir sonucu olarak görülebilir.

Bir İskandinav ülkesinde bir yılda görülecek haber akışını sadece bir haftada, hatta bir günde görmeye alışmış ülkemiz insanı; sağlam ve dingin bir zemine bir türlü oturamayan bu sosyal ortam nedeniyle ‘geleceği uzun vadede kurgulama’ gibi bir lüksten doğal olarak uzak kalmış durumda.

Finansal sistemin küçük yatırımcıya sunduğu seçenekler, temelde ‘paranın değer kaybını’ aşarak, yatırımcıya bir ‘artı değer’ sağlayabilme amacını yöneliktir. Enflasyon sorunu yaşayan bizim gibi ülkelerde ‘küçük yatırımcının doğal beklentisi’ de budur.

Finansal sistem bunun için farklı risk algılarına sahip yatırımcılar için farklı zaman aralıklarında yatırım yapılması gereken alternatifler sunar ki, hisse senedi yatırımı da bunlardan biri.

Hisse senedi, en küçük TL banknot ile bile alabileceğiniz, bir şirkete ortak olma hakkını sunabilen bir yatırım metodu. Ülkemizde son dönemdeki ‘halka arz’ hareketliliğini saymazsak, genel toplam içinde ‘görece’ küçük bir yüzdeye sahip, insanımızın çok ilgi göstermediği veya gösterse bile en yoğun metot, yani al-sat mantığıyla uyguladığı risk dolu bir gelir arttırma yöntemi aslında.

Ancak hisse senedindeki en önemli unsur, finansal değerleri sağlam, yönetimine güvenilebilir şirketlere uzun vadede yatırım yaparak; o şirketin büyüme ve değer yaratma potansiyeline uzun vadede ortak olabilmek, hisse senedi yatırımını kısa vadeli bir gelir arttırma yöntemi olarak değil; uzun vadeli bir yatırım yöntemi olarak benimseyebilmektir.

Hisse senedi veya borsa deyinde hemen ilk akla gelen klişe cümlenin ‘borsa oynamak’ olması bu durumun dilimize yansıyan bir ifadesi olarak da kabul edilebilir. Toplumsal yatırım genlerimizin doğal olarak devrede olduğu ve yatırımın ‘vadesini’ kısaltan davranış biçimleri bunlar.

Elbette ben de bu toplumun bir parçasıyım ve sürekli dile getirilen bu klişeden başlangıç dönemlerimde etkilenmediğimi söyleyemem. Bir hisse senedi alıyorsunuz, o hisse senedi artı değer yarattığında satıp kazancınızı cebinize koyuyorsunuz. Oldukça basit görünen ve uygulanabilir bir yöntem gibi geliyor ilk başta insana. Ancak asıl sorun ‘kaybetmeye başladığınızda’ ortaya çıkıyor.

Bilim insanları, insanın ‘kazanca verdiği olumlu tepkinin, kayba verdiği olumsuz tepki kadar güçlü olmadığını’ saptamışlar. Özeti insanın kazanırken deneyimlediği duygusal tatmin, kaybederken yaşadığı üzüntünün yerini kesinlikle tutmuyor. Hisse senedi, kayıp ve kazancı doğasında taşıyan ve bu iki duyguyu yatırımcısına sıkça yaşatma potansiyeli taşıyan, hırpalayıcı bir yatırım yöntemi olarak gösterilebilir.

Kritik nokta şu:

Hangi davranışı gösterirsek?

Hepimizin birleştiği bir nokta vardır ki; bir çoğumuzun dedesinin zamanında ‘buralar dutluktu.’

Ancak şimdinin dünyasında pek öyle şeyler yok. Hayatın çok hızlı aktığı 21.yy dünyasında hem kendimiz hem de sevdiklerimiz için, başımızı döndüren bir çok seçenek arasından doğru seçimleri yaparak ‘bir şeyler için’ sabredebilmeliyiz.

Hisse senedi yatırımında ikinci yıla girdim ve ilk zamanlarımdaki duygu yoğunluğunun artık azaldığını hissediyorum. Bu azalış ‘bir hedeften sapma halinden’ değil, bu sürede ‘sabır’ olgusunun kazandırdıklarını ‘net olarak’ gözlemiş olmaktan kaynaklanıyor.

İlk zamanlar portföyüme her gün bakardım, bu yavaş yavaş değişti. Önce haftalığa, sonra aylığa evrildi. Bu sürede hedeflediğimden de fazla temettü geliri elde ettim ve uzun vadeye inancım perçinlenmeye başladı.

Bu yazıyı bir başlangıç kabul ediniz.

Devamında ‘sabrın neden önemli olduğunu’ yaşanmış deneyimler ışığında paylaşacağım.

Bildiğim bir şey var ki o da şu; yatırım işinde profesyonellerin sürekli söyledikleri şeyler ve küçük yatırımcıyı korumak adına verdikleri tavsiyeler ‘klişe değil’ gerçekten yaşanmış ve büyük olasılıkla zararı görülmüş davranışlardan sonra elde edilmiş ‘çıkarımlar’.

Yolu uzun kabul etmek lazım. Herkes yaşam döngüsünün farklı bir noktasında ve herkesin oyun planı birbirinden farklı oluyor, bu işin doğasında var. Önemli olan, plana bağlı kalabilmek.

Sabırlı olabilmek.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.

Sağlıkla kalın.